“Zelf doen!”

Er is geen ouder die deze uitspraak niet kent. Naast “nee, wil ik niet” is dit misschien wel de meest voorkomende uitspraak van jonge kinderen. We leren onze kinderen zelfredzaam te zijn zodat ze in de toekomst voor zichzelf kunnen zorgen.

Onze oude moeder wil nog heel graag voor zichzelf zorgen maar dat lukt helaas niet meer. Het wordt eigenlijk te gevaarlijk. Ze heeft al eens de kunststof thermoskan op het gasfornuis willen verwarmen. Gelukkig kwam toen net de buurvrouw binnen. Maar de behoefte om alles nog zelf te doen is er bij mijn moeder met de paplepel ingegoten. En niet alleen bij mijn moeder, maar bij ons allemaal. En zo zijn we allemaal steeds individualistischer geworden.

Toch wringt het. Want hoewel we allemaal vinden dat we het zelf moeten kunnen, zijn we uiteindelijk ook afhankelijk van elkaar. Van de buurvrouw die toevallig binnenloopt. Van de kinderen die een pannetje soep brengen. Van de zorg die een oogje in het zeil houdt.

Misschien is dat wel de paradox van onze tijd: we hebben autonomie tot hoogste goed verklaard, maar vergeten dat echte autonomie pas mogelijk is binnen een netwerk van relaties. Zonder de ander wordt zelfredzaamheid al snel kwetsbaarheid.

Wat mijn moeder ons laat zien, is dat de drang om alles zelf te doen diep in ons geworteld zit. Maar ouder worden dwingt tot een ander perspectief: durven toe te laten dat je niet alles meer kunt, en erkennen dat afhankelijkheid geen falen is, maar een wezenlijk onderdeel van mens-zijn.

En dat is niet alleen een les voor de persoonlijke levenssfeer. Onze samenleving vergrijst in rap tempo. We blijven langer thuis wonen, maar verwachten tegelijk dat er altijd hulp beschikbaar is wanneer het nodig is. Terwijl het zorgstelsel piept en kraakt, mantelzorgers overbelast raken en professionals nauwelijks bij kunnen benen. We hebben onszelf wijsgemaakt dat ieder mens zijn eigen eiland kan zijn, maar vergeten dat geen enkele samenleving overeind blijft zonder bruggen naar elkaar.

Misschien moeten we dus opnieuw nadenken over wat “zelf doen” betekent. Niet als het streven naar onafhankelijkheid tot het uiterste, maar als het vermogen om verantwoordelijkheid te nemen binnen een groter geheel. Zelf doen én samen dragen. Pas dan ontstaat er een balans die zowel mijn moeder als de maatschappij nodig heeft.